Uważność.

Jedną z metod radzenia sobie ze stresem i długotrwałym napięciem jest stosowanie technik uważności (mindfulness). Zaproponował je amerykański uczony prof. Jon Kabat-Zinn, który definiował uważność jako szczególny rodzaj uwagi: świadomej, nieosądzającej i skierowanej na bieżącą chwilę. Uważność to także sposób uczenia się bezpośredniego kontaktu ze wszystkim, co pojawia się w naszym życiu, dbania o siebie poprzez świadomą i systematyczną pracę z trudnymi emocjami, bólem, chorobą oraz codziennymi wyzwaniami. Podstawą programów uważności proponowanych w Polsce jest Metoda Redukcji Stresu Oparta na Uważności (Mindfulness-Based Stress Reduction, MBSR), stworzona przez Kabat-Zinna i jego współpracowników pod koniec lat 70. ubiegłego stulecia w klinice redukcji stresu, istniejącej na uniwersytecie stanowym Massachusetts. Praktyka uważności świadoma obserwacja poszczególnych części ciała,

świadome oddychanie

łagodne ćwiczenia fizyczne

medytację

Poznajemy nasze schematy myślowe, koncepcje i osądy, które zakłócają jasność odczuwania. Uczymy się bezstronnej obserwacji, bez filtrów, bez selekcji, bez wartościowania.

Takie jasne, niezakłócone odczuwanie daje ogromny spokój, przestrzeń do działania, do adekwatnej reakcji. Dzięki uważności uczymy się przeżywać świadomie każdy moment życia, który właśnie się pojawia. Mark Williams, profesor psychologii klinicznej z Oxfordu, podkreśla, że bycie uważnym oznacza powstrzymanie na jakiś czas naszych osądów, odsunięcie planów na przyszłość i branie obecnej chwili taką, jaka ona jest, a nie taką, jaka miałaby być. Praktykowanie uważności jest bardzo proste. Nie potrzebujemy do tego żadnej specjalistycznej wiedzy czy aparatury, wydajnych komputerów czy innych pomocy zewnętrznych. Wystarczy nasza obecność, zwrócenie uwagi na oddech, poczucie ciała i obserwowanie aktywności umysłu. Wydaje się to proste, a jednak często sprawia wielki kłopot. Nasze myśli szybko odbiegają od obecnej chwili ku czemuś, co już minęło, ku planom na wieczór, na jutro albo na przyszły rok.

Chętnie też zatrzymujemy jakąś myśl, dokładnie ją rozważamy, tworzymy wokół niej historie, obrazy, marzenia i dopiero po chwili orientujemy się, że już dawno odpłynęliśmy od tutaj i teraz. Praktykując uważność, szybko zauważymy, że większość czasu spędzamy na „automatycznym pilocie”, czyli działamy schematycznie, nieuważnie i automatycznie. Często też do i tak stresującej sytuacji dokładamy nasze lęki, oczekiwania i zdenerwowanie. Praktykowanie uważności uczy dostrzegania aktywności umysłu, ale też tego, żeby się nią nie przejmować, żeby nie dać się jej podporządkować. Dzięki uważności poznajemy nasze myśli i emocje, stajemy z boku, obserwujemy i pozwalamy, aby ich ciągły strumień przepływał obok nas.

Buddyjski nauczyciel uważności Thich Nhat Hanh mówi:

„Aby zapanować nad naszym umysłem i uspokoić myśli, musimy też przyglądać się uważnie uczuciom i wrażeniom zmysłowym i jednoczyć się z nimi. Żeby opanować umysł, musisz praktykować jego obserwację”. Uważność daje przestrzeń i jasność w komunikacji z innymi, szczególnie może pomóc, gdy relacje są trudne. Uczymy się słuchać innych i jednocześnie słuchać siebie, dajemy sobie czas, nie reagujemy automatycznie. Jon Kabat -Zinn mówi, że nawet jeden świadomy oddech wystarczy, aby nie zadziałać automatycznie. Zachęcam do sprawdzenia, ile przestrzeni jest w jednym uważnym oddechu, szczególnie w czasie trudnej rozmowy z uczniem, innym nauczycielem lub rodzicem.

Efekty uważności Ostatnie badania wskazują, że praktykowanie uważności przez menedżerów zwiększa ich koncentrację, poprawia zarządzanie czasem, dodaje pewności w podejmowaniu decyzji, zwiększa umiejętności rozwiązywania konfliktów, pobudza kreatywność i ułatwia radzenie sobie ze stresem. Podobne wnioski dotyczące zawodu nauczyciela przedstawiają w swojej książce Mindful Teacher nauczycielka Elizabeth MacDonald oraz profesor edukacji Dennis Shirley. Sugerują oni, że możemy wprowadzać uważność do naszej pracy poprzez bardziej uważne słuchanie, zwracanie większej uwagi na sygnały od słuchaczy/uczniów. Wymieniają też cechy uważnych nauczycieli-liderów: - są obecni: są w danym momencie, a nie błądzą myślami w przeszłości lub przyszłości. Większość osób nie zwraca pełnej uwagi na to, co dzieje się właśnie teraz, rozpamiętuje przeszłość lub troszczy się o przyszłe zdarzenia – uważni (obecni) porzucają nawyk martwienia się; - są świadomi: wiedzą, co pojawia się w nich samych w danym momencie, nie są zaślepieni przez emocje czy negatywne wzorce zachowań; są świadomi efektu, jaki ich słowa, działania i zachowanie wywołują u innych; - są spokojni: racjonalnie myślą w momencie stresu, dzięki czemu uspokajają innych, bez względu na okoliczności są w stanie nie stracić panowania nad sobą; - są skoncentrowani: potrafią z rozmysłem ukierunkować czas i własne zasoby na priorytety, koncentrują uwagę na jednym zadaniu, nie są rozproszeni, dzięki czemu wykonują zadania znacznie...