Twórcy tej koncepcji powzięli także przypuszczenie, że tych pięć cech lub wymiarów charakteru stanowi ogólnoludzką stałą: że są one wyznaczone tylko przez biologiczne właściwości ludzkiego gatunku i przez to niezależne są od kultury, języka, narodu lub religii. Także od płci.
Ekstrawersja.
Ludzie o wysokim poziomie ekstrawersji - czyli, po prostu, ekstrawertycy - garną się do ludzi, są towarzyscy, łatwo i chętnie otwierają się w obecności innych, obecność innych ludzi działa na nich pobudzająco. Przy ludziach, w rozmowie, w warunkach wymiany zdań i podczas dyskusji wręcz lepiej im się myśli, niż na osobności i po cichu. Obecność innych, towarzystwa czy publiczności, nie krępuje ich, przeciwnie, dopiero wtedy rozkwitają i czują, że żyją. Chętnie udzielają się publicznie, lubią się popisywać i zaznaczać swoją obecność. Cenią sobie popularność i mają mnóstwo znajomych; także łatwo i chętnie zawierają nowe znajomości.
Ludzie o niskim (ujemnym) poziomie ekstrawersji - przeciwnie - są schowani, wycofani, obecność tłumu lub przyglądającej się publiczności budzi w nich lęk, w sytuacjach publicznych usztywniają się i przestają myśleć: potrafią wtedy co najwyżej wyrecytować wyuczoną lekcję. Unikają towarzystwa, są domatorami, chronią swoją prywatność i są wyczuleni na to, aby nikt im "nie zaglądał w garnki". Bywają też niekontaktowi, tajemniczy, zyskują miano odludków.
Neurotyczność
Neurotyczność polega na tym, że ktoś taki jest niezdecydowany, pełen obaw i wahań, ma trudności z podejmowaniem decyzji, ponieważ nie wie czego chce; na wydarzenia reaguje przesadnie, łatwo histeryzuje i popada w panikę. Przy ludziach neurotycznych trudno jest się odprężyć, ponieważ emanuje z nich niepokój i swoim wewnętrznym drżeniem zarażają innych.
Przeciwnie, anty-neurotyczność równoznaczna jest z wewnętrznym spokojem, opanowaniem, niepodatnością na lęki, uzasadnione lub nie. Anty-neurotyczność łączy się także z umiejętnością dawania oparcia innym - właśnie z racji własnej wewnętrznej stabilności.
Ugodowość
W wysokim stopniu tej cechy człowiek jest miły, grzeczny, uczynny, umie właściwie dobierać słowa i gesty tak, żeby nie urazić drugiej strony, chętnie i umiejętnie doprowadza do kompromisów, umie dogadać się i ułożyć. Trudno go rozzłościć lub sprowokować, a dążenie do zgody zawsze jest u niego pierwsze przed skłonnością do sporów, do konfrontacji i walki. Mówi się o takich ludziach: dobrzy dyplomaci.
Ugodowość niska bądź ujemna objawia się jako agresywność, drażliwość, podejrzliwość, jako tzw. trudny charakter, zadziorność, prowokujące zachowanie; jako demonstrowanie swojej siły bądź wyższości; jako zachowanie hałaśliwe i obraźliwe, i niedbanie o uczucia innych.
Otwartość na doświadczenia
Chodzi tu o intelektualną żywość, zainteresowanie światem, poszukiwanie nowości, łatwość zmieniania zainteresowań, łatwość przyjmowania, akceptowania, wszelkich rzeczy nowych.
Niski poziom tej cechy-wymiaru przejawia się jako brak zainteresowań, niechęć do poznawania rzeczy nowych, bycie zaimpregnowanym przeciw nowym modom i nowej wiedzy, tępy konserwatyzm, widzenie świata według sztywnych schematów.
Sumienność
Cecha ta związana jest z umiejętnością kierowania własnym czasem. Osoby z wysoką sumiennością są konsekwentne i systematyczne, swoje zamiary doprowadzają do końca, można na nie liczyć i na nich polegać (czyli są niezawodne i spolegliwe), dotrzymują umów i danego słowa, w swoich sprawach mają porządek.
Sumienność niska lub ujemna to bałaganiarstwo, roztargnienie, niesłowność, brak konsekwencji, nieodpowiedzialność, nieporządek, gubienie, zapominanie, lekceważenie obowiązków.
Możliwa jest każda kombinacja tych cech, a to, że u kogoś pewna cecha jest wysoka, nie przeszkadza, żeby inne były niskie. Twórcy koncepcji Pięciu Wymiarów Charakteru zauważyli też, że wraz z wiekiem i dojrzewaniem, a potem starzeniem się, maleje ekstrawersja, maleje otwartość na doświadczenie, rośnie sumienność, rośnie ugodowość i rośnie anty-neurotyczność (maleje neurotyczność). Czyli z wiekiem człowiek staje się mniej towarzyski, mniej nowatorski, za to bardziej konsekwentny (wytrwały, spolegliwy), łagodniejszy (mniej agresywny) i stabilniejszy wewnętrznie.
Comments